در این نوشتار سعی داریم توضیحاتی منسجم و مفید در قالب عناوین زیر مطرح کنیم :

1)مقدمه

2)اهمیت و ضرورت آینده پژوهی و آینده نگاری

3)شرکت و فعالیت همه ما در چرخه ساخت آینده

4)معرفی آینده پژوهی و آینده نگاری، مبانی و اصول آن ها

5)توضیح مسیر آینده پژوهی مبتنی بر مثال

• مقدمه

در عصر رشد حیرت انگیز علوم گوناگون و فناوری های مختلف، دانش اصلی ترین و اساسی ترین سرمایه انسان ها و سازمان ها می باشد. تغییرات شتاب زده در عصر پیچیدگی ها، آشوب ها و سامانه های باز را نمی توان مهار کرد، اما می توان به پیشواز این تغییرات رفته و از آن ها سبقت گرفت. آینده هدف متحرکی است که پیوسته در اثر دستاورد های جدید بشر، تغییر می کند. بنابراین شناخت اینکه جهان در آینده در چه جایگاهی قرار خواهد داشت، هدفی دشوار به نظر می رسد. دانش آینده پژوهی و آینده نگاری می تواند یاری رسان ما در پیش بینی و تحقق آینده باشد.

• اهمیت و ضرورت آینده پژوهی و آینده نگاری

پیش از آن که بخواهیم با مفاهیم و کارکرد های آینده پژوهی و آینده نگاری آشنا شویم، ابتدا لازم است بدانیم که این دانش تا چه اندازه حایز اهمیت است. یا به عبارت دیگر آیا ارزش بها دادن، تفحص و تفکر را دارد یا خیر؟

به منظور پاسخ به این پرسش، توجه شما را به قسمتی از نظرات و کتاب "موج سوم" الوین تافلر ؛ نویسنده و آینده پژوه بزرگ آمریکایی جلب می کنیم.

بر اساس نظرات و کتاب "موج سوم" الوین تافلر، چرخه تغییر جهان از ابتدا تا به امروز به چهار عصر تقسیم می شود که بدین ترتیب است :

1)عصر کوچ نشینی : در این دوره انسان ها در غار زندگی می کردند و با تغییر شرایط آب و هوایی و یا کاهش شکار، مجبور به ترک محل زندگی خود می شدند. همچنین نشان قدرت زنان و مردان به ترتیب ریاست غار و قدرت فیزیکی (توان مبارزه) محسوب می شد. سرعت تغییرات (پیشرفت) در این دوره بسیار اندک بوده است.

2)عصر کشاورزی : در این دوره انسان ها تا حدودی به زندگی قبیله ای و گروهی روی آوردند و ملک و زمین کشاورزی، شأن و منزلت تلقی میشد. پیشرفت در این دوره نسبت به گذشته افزایش یافت. از دیدگاه آقای تافلر این دوره، موج اول تحول و دگرگونی بوده است.

3)عصر صنعت : در این دوره شکل زندگی بشر، به طور چشمگیری دسخوش تغییر می شود. افراد قدرتمند در این دوره تولید کنندگان بوده اند و همچنین سرعت اختراع و اکتشاف افزایش یافت. از دیدگاه آقای تافلر این عصر، موج دوم تحول و دگرگونی بوده است.

4)عصر اطلاعات : در این دوره کامپیوتر ها و ابزار محاسبه گر نقشی کلیدی در زندگی بشر ایفا می کنند. اشخاص دارای تفکر و ایده خلاق حرف اول را می زنند. سرعت تغییرات نیز بسیار بالا است. از دیدگاه آقای تافلر این دوره، موج سوم تحول و دگرگونی بوده است.

• نتایجی که از این مطلب گرفته می شود به شرح زیر است :

دنیای اطراف ما در عصر های متفاوت در هر حیطه ای (زندگی فردی، اجتماعی، اقتصادی، پزشکی، مهندسی و ...) دچار تغییر و تحول گشته است و این دگرگونی اکنون با سرعتی بیش از پیش در حال وقوع است. به عنوان مثال اکنون در عصر اطلاعات، ملک و کارخانه ها ارزش سابق را به آن معنا ندارند، بلکه شرکت هایی مانند مایکروسافت (با مدیریت بیل گیتس، دومین فرد ثروتمند جهان) با عرضه ایده و نرم افزار ایجاد سرمایه می کنند.

حال سوال این است : اکنون که پس از گذشت سه عصر، در دوره اطلاعات به سر میبریم، جهان آینده چگونه خواهد بود؟ یا بهتر است بگوییم جهان آینده چگونه بوجود خواهد آمد؟ چه کسانی و با چه ویژگی ها و مهارت هایی در ایجاد آن سرآمد خواهند بود؟

کمی جلوتر به این پرسش پاسخ می دهیم.

• شرکت و فعالیت همه ما در چرخه ساخت آینده

در ادامه گفته های قبل می توان این پرسش را مطرح کرد : اگر قرار است تغییری بزرگ ایجاد شود و عصر حاضر جای خود را به عصر دیگری بدهد، آیا ما باید از دور بیننده گردش چرخ تغییر باشیم یا حرکت دهنده آن؟

به منطور پاسخی قاطع به این سوال ابتدا به مطلب زیر توجه کنیم.

از دیدگاه مدیریت چهار شیوه برای رویارویی با آینده شناسایی می شود که عبارتند از :

1)واکنش زده (Passive) : منتظر اتفاقات مانده و هیچ واکنشی از خود نشان نمی دهیم و سعی می کنیم آن ها را فراموش کنیم.

2)واکنش گرا (Reactive) : منتظر اتفاقات مانده و سپس به حل مشکلات فکر می کنیم و همواره در حال حل مشکلات گدشته هستیم.

3)پیش نگرانه (Pre active) :  پیش بینی رخداد های آینده انجام شده و برای آن ها تمهیداتی پیش بینی می گردد.

4)فعال (Pro active) : در این مورد تمام متغیر ها در اختیار ماست و برای رویارویی با آینده یک رفتار فعالانه انجام می دهیم.

بدیهی است که موارد شماره یک و دو دارای ضعف هستند. درواقع اگر امروزه بشر اغلب در حال حل مشکلات پیش آمده است، ناشی از قرارگیری بسیاری از افراد در گروه واکنش گرا است.

حال میتوان پاسخی قاطع مطرح کرد و گفت : به طور قطع ذات کمال گرای ما خواهان این است که حرکت دهنده چرخه تغییر عصر ها باشیم و از نطر شیوه مدیریت آینده در زمره افراد پیش نگرا و فعال باشیم.

• حال جای آن است به پرسش هایی که ذهنمان را درگیر کرده پاسخ دهیم :

  اشتراک ویژه

  این بخش برای اعضای سایت که پلن های اشتراک ویژه سایت را تهیه کرده‌اند، قابل دسترسی می‌باشد.

  خرید اشتراک

  ورود اعضای سایت